Xét nghiệm máu là phương pháp chính xác và phổ biến nhất hiện nay giúp phát hiện ra virut HIV có trong máu người bệnh hay không. Đây được coi là phương pháp chính nhằm xác định xem một người nào đó có bị nhiễm HIV hay không bên cạnh các phương phép test nhanh bằng dịch miệng. Tuy vậy, dù test nhanh có phản ứng thì vẫn cần phải làm xét nghiệm khẳng định bằng huyết thanh (máu).
Xét nghiệm máu để xác định HIV như nào?
Nếu bạn nghi ngờ mình bị nhiễm HIV (do có các hành vi không an toàn như quan hệ tình dục không bảo vệ, tiêm chích chung ma túy) thì nên tới các cơ sở y tế uy tín để khám và xét nghiệm HIV để biết chính xác mình có nhiễm hay không, từ đó, biết cách dự phòng hiệu quả. Trong trường hợp xét nghiệm dương tính HIV thì nên tham gia điều trị càng sớm càng tốt.
Có 3 loại xét nghiệm HIV sử dụng máu để xác định virut HIV:
- Xét nghiệm tìm kháng nguyên: Xét nghiệm này giúp tìm kiếm virut HIV trong máu. Xét nghiệm có thể cho biết lượng virut có trong máu (còn gọi là xét nghiệm tải lượng virut HIV). Đây là xét nghiệm khá tốn kém và không được sử dụng thường xuyên với mục đích sàng lọc cá nhân, trừ khi bạn có nguy cơ phơi nhiễm HIV cao hay xuất hiện các triệu chứng HIV sớm.
- Xét nghiệm tìm kháng thể: Hầu hết các xét nghiệm HIV nhanh hay các bộ xét nghiệm tại nhà là xét nghiệm kháng thể. Xét nghiệm này giúp tìm kiếm kháng thể HIV trong máu hoặc dịch cơ thể. Với xét nghiệm máu, bạn sẽ được yêu cầu lấy máu từ tĩnh mạch vào một ống đựng mẫu rồi gửi đến phòng thí nghiệm để phân tích. Với xét nghiệm dịch cơ thể, thường lấy dịch miệng, và có thể thực hiện tại nhà. Với xét nghiệm sàng lọc kháng thể, kết quả thường có nhanh hơn (trong khoảng 15-30 phút).
- Xét nghiệm cả kháng nguyên và kháng thể: Xét nghiệm này dùng để tìm kiếm cả kháng nguyên và kháng thể HIV trong cơ thể. Kháng thể được tạo ra bởi hệ thống miễn dịch khi cơ thể tiếp xúc với virut HIV còn kháng nguyên là những chất lạ xâm nhập vào cơ thể và kích hoạt hệ thống miễn dịch tự nhiên. Khi bị nhiễm virut HIV, một kháng nguyên được gọi là p24 sẽ xuất hiện sau khi nhiễm khoảng 2–4 tuần. Thông thường, xét nghiệm tìm kháng thể và kháng nguyên sẽ sử dụng bộ xét nghiệm Alere Combo.
Thời điểm xét nghiệm HIV cho kết quả chính xác
Giai đoạn đầu sau khi phơi nhiễm HIV thì xét nghiệm HIV có thể cho kết quả âm tính giả, do có thể đó là thời gian “cửa sổ” trong xét nghiệm HIV. Vậy xét nghiệm HIV vào thời gian nào thì cho kết quả chính xác nhất?
Nên xét nghiệm HIV vào thời điểm nào?
Thông thường, khi virut HIV xâm nhập vào cơ thể người bệnh sẽ trải qua các giai đoạn khác nhau bắt đầu với giai đoạn cửa sổ và nặng nhất là khi chuyển thành bệnh AIDS. Cần xét nghiệm HIV càng sớm càng tốt để có biện pháp dự phòng hoặc điều trị kịp thời. Việc hiểu đúng về HIV/AIDS, các con đường lây nhiễm và các biểu hiện nhiễm HIV/AIDS là hết sức quan trọng trong dự phòng lây nhiễm HIV.
Việc xét nghiệm tìm virut HIV trong máu hiệu quả nhất và chính xác nhất thường sau khoảng 2-3 tháng. Có đến 95% bệnh nhân xét nghiệm tìm ra bệnh không dưới 5 tháng sau khi phơi nhiễm với virut HIV. Ở một số ít người, có khi còn sau cả vài năm mới phát hiện được nhiễm HIV. Tuy nhiên, hiện nay, phương pháp mới sử dụng bộ dụng cụ xét nghiệm Alere Combo có thể phát hiện ra virut HIV thông qua việc tìm kháng nguyên và kháng thể chỉ sau 2 tuần. Đây gọi là xét nghiệm phát hiện nhiễm mới HIV (nhiễm cấp). Do vậy, bạn cần đến cơ sở y tế gần nhất để được làm xét nghiệm HIV nếu bạn có hành vi nguy cơ lây nhiễm.
Các xét nghiệm máu giúp phát hiện HIV hiện nay:
- Xét nghiệm sàng lọc ban đầu thường là sử dụng que test nhanh hoặc là bằng dịch miệng (nước bọt) hoặc là dùng huyết thanh (máu). Các xét nghiệm nhanh này nếu cho kết quả “có phản ứng” sẽ được làm xét nghiệm khẳng định.
- Nếu sàng lọc ban đầu cho kết quả “có phản ứng”, lúc đó mẫu sẽ được chuyển lên cơ sở có thẩm quyền làm xét nghiệm cao hơn để khẳng định tình trạng nhiễm bệnh.
Tóm lại, từ 2 tuần đến 90 ngày sau khi phơi nhiễm với virut HIV là thời điểm xét nghiệm tìm HIV khá chính xác. Việc xét nghiệm HIV sớm sẽ giúp người bệnh biết cách phòng tránh lây nhiễm HIV cho bản thân nếu âm tính hoặc được tiếp cận ngay dịch vụ điều trị ARV nếu kết quả là dương tính.