Hai nghiên cứu mới đây ở California đã cho thấy việc kết hợp thuốc PrEP từ các phòng khám chuyển đổi giới tính và tiếp cận cộng đồng đã cải thiện đáng kể việc sử dụng PrEP trong cộng đồng chuyển giới. Hàng loạt chiến lược được sử dụng, bao gồm giáo dục sức khỏe cho đồng đẳng viên, các sự kiện cộng đồng và phòng khám hoạt động linh hoạt ngoài giờ hành chính. Cả hai nghiên cứu đều khuyến khích cộng đồng chuyển giới tham gia và dẫn dắt để nâng cao kiến thức về PrEP. Một trong hai nghiên cứu đó đã so sánh việc sử dụng PrEP giữa cơ sở chuyển đổi giới tính có cung cấp hormone và cơ sở chuyển đổi giới tính chỉ cung cấp PrEP. Kết quả cho thấy người chuyển giới có nguy cơ cao nhiễm HIV thường đến cơ sở chỉ cung cấp PrEP hơn. Hai nghiên cứu này đã được công bố tại Tạp chí về Các Hội chứng Suy giảm Miễn dịch mắc phải, mang đến nhiều hứa hẹn về việc cải thiện số người chuyển giới sử dụng PrEP.
Tại Mỹ, 9.2% người chuyển giới đang nhiễm HIV, so với 0.5% ở dân số nói chung. Khả năng nhiễm HIV vẫn đang tăng cao trong số những người chuyển giới thuộc cộng đồng người gốc Phi hoặc Latinh. Tuy vậy, các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng tỷ lệ sử dụng và hiểu biết về PrEP là thấp trong cộng đồng người chuyển giới. Nhiều rào cản đã được xác định, trong đó có kỳ thị, phân biệt đối xử trong y tế, thiếu thông tin cụ thể cho người chuyển giới, và lo ngại về tương tác thuốc với hormone chuyển giới. Các chương trình và nghiên cứu về PrEP trước đây đã không thể phân biệt được nhu cầu và ưu tiên cụ thể giữa cộng đồng người chuyển giới và nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới, từ đó đánh mất cơ hội khuyến khích người chuyển giới tiếp cận các dịch vụ y tế.
Trong nghiên cứu TRIUMPH, Tiến sĩ Jae Sevelius và đồng nghiệp đã tìm cách cải thiện việc sử dụng và hiểu biết về PrEP bằng cách cung cấp các dịch vụ chăm sóc toàn diện về chuyển đổi giới tính bên cạnh việc cung cấp PrEP. Họ đã sử dụng hai cơ sở để cung cấp PrEP. Cơ sở đầu tiên là một phòng khám chăm sóc sức khỏe ban đầu ở Oakland, đã từng cung cấp các dịch vụ về sức khỏe tình dục cho một cộng đồng chủ yếu là người Mỹ gốc Latinh, nhưng chưa có dịch vụ chuyên về chuyển đổi giới tính trước nghiên cứu. Tất cả nhân viên phòng khám đều đã tham gia một khóa đào tào nâng cao năng lực về chuyển giới trước nghiên cứu. Cơ sở thứ hai là một Trung tâm Y tế Giới tính ở Sacramento do người chuyển giới đứng đầu, có cung cấp hormone chuyển đổi giới tính và hỗ trợ sức khỏe tâm lý, nhưng không có các dịch vụ về sức khỏe tình dục trước nghiên cứu. Các nhân viên phòng khám này đã tham gia một khóa tập huấn về PrEP.
Hỗ trợ toàn diện được cung cấp bởi những đồng đẳng viên là nhân viên giáo dục sức khỏe đã từng giúp những người tham gia nghiên cứu tiếp cận dịch vụ PrEP và hormone thông qua TRIUMPH, cũng như các hỗ trợ khác về đi lại và thay đổi tên hợp pháp. Họ tổ chức các buổi thảo luận nhóm giữa những người tham gia nghiên cứu để trao đổi về việc tăng cường duy trì điều trị PrEP, cũng như tổ chức các sự kiện tập trung về các vẫn đề sức khỏe tình dục trong cộng đồng người chuyển giới. Cơ sở chăm sóc sức khỏe ban đầu đã kết hợp điều này với các hoạt động mang tính văn hóa cụ thể hướng tới nhóm cộng đồng gốc Latinh, như đồ ăn, âm nhạc, và tư vấn nhập cư. Nghiên cứu TRIUMPH còn huy động cộng đồng, tổ chức các sự kiện cộng đồng, và các chiến lược tiếp thị xã hội để quảng bá về PrEP và nâng cao việc chấp nhận PrEP trong cộng đồng chuyển giới.
Dự án về PrEP thuộc nghiên cứu Stay được xây dựng vì người ta nhận thấy rằng việc sử dụng PrEP là khá thấp tại các phòng khám chuyển đổi giới tính ở khu vực Vịnh San Francisco. Tiến sĩ Erin Wilson và đồng nghiệp sử dụng chiến lược tiếp thị xã hội với những người có tầm ảnh hưởng trong cộng đồng người chuyển giới, để cải thiện việc dùng PrEP tại bốn cơ sở chăm sóc ban đầu có dịch vụ chuyển đổi giới tính, đã và đang cung cấp PrEP và hormone. Người tham gia nghiên cứu được phát PrEP miễn phí, nhận hỗ trợ từ nhóm đồng đẳng viên và được nhắc sử dụng thuốc trong giờ hành chính. Sau hai năm, các phòng khám này đã đưa hầu hết những người mong muốn sử dụng PrEP vào điều trị.
Sau đó, các nhà nghiên cứu đã triển khai một phòng khám chuyển đổi giới tính chỉ cung cấp PrEP mà không cung cấp hormone chuyển đổi giới tính, được vận hành bởi các y tá và nhân viên tiếp cận cộng đồng. Phòng khám này cho phép đặt lịch hẹn linh hoạt ngoài giờ hành chính. Nếu việc tiếp cận sử dụng PrEP tại các cơ sở chăm sóc ban đầu có thể mất tới sáu tuần, thì cơ sở chỉ cung cấp PrEP này có thể cung cấp PrEP ngay trong ngày.
Nghiên cứu TRIUMPH đã đưa 185 người vào điều trị PrEP tại 2 phòng khám lâm sàng trong khoảng thời gian từ tháng 10 năm 2017 và tháng 3 năm 2020. Trong 2 cơ sở này, có 68% người được đưa vào điều trị là người chuyển giới nữ, 15% là người chuyển giới nam, 11% người thuộc nhóm phi nhị nguyên giới, và 6% từ chối trả lời.
Nghiên cứu Stay đưa 153 người vào điều trị PrEP trong khoảng thời gian từ tháng 8 năm 2017 tới đầu năm 2019. Những nhóm bản dạng giới được xác định gồm có 32% nữ giới, 46% người chuyển giới nữ, 6% người thuộc nhóm phi nhị nguyên giới, không theo tiêu chuẩn giới, hay đa dạng giới, và 16% người chuyển giới nam.
Cả hai nghiên cứu đều cho người tham gia hoàn thành khảo sát về sức khỏe, lối sống, và PrEP tại thời điểm ban đầu và sau đó là ba tháng/lần, kéo dài trong một năm. Đối với nghiên cứu TRIUMPH, việc duy trì điều trị PrEP được theo dõi bằng việc xét nghiệm vết máu khô, trong khi ở nghiên cứu Stay thì người tham gia tự báo cáo.
Đối với nghiên cứu TRIUMPH, lúc đầu có 4% người đã sử dụng PrEP, 87% bắt đầu sử dụng PrEP khi tham gia vào nghiên cứu, và 8% không hề bắt đầu sử dụng PrEP. Những người không sử dụng PrEP thì ít có khả năng biết đến PrEP trước nghiên cứu này. Nhìn chung, 11% người nghĩ rằng họ có khả năng nhiễm HIV và đến phòng khám nhiều hơn những người nghĩ rằng họ ít có khả năng nhiễm bệnh. Những người cho biết họ thường sử dụng chất kích thích và có nhiều bạn tình thì thường tiếp tục đến phòng khám hơn.
Nhìn chung, 58% người chuyển giới nữ có mức độ sử dụng chất kích thích trong ngưỡng an toàn, trong khi con số đó ở nhóm người chuyển giới nam là 48%, ở nhóm người phi nhị nguyên giới hay các bản dạng giới khác là 34%. Nhóm người có nhiều bạn tình có mức độ sử dụng chất kích thích ở ngưỡng an toàn cao hơn. Những người vừa trở thành nạn nhân bị bạo lực thì ít có khả năng sử dụng chất kích thích ở ngưỡng an toàn hơn. Điều này có thể trở thành vấn đề do cộng đồng người chuyển giới phải đối mặt với các mức độ bạo lực khác nhau.
Trong nghiên cứu Stay, phòng khám chỉ cung cấp PrEP có số lượng người được đưa vào điều trị cao hơn so với các phòng khám chăm sóc ban đầu. Mức độ nghi ngờ về y học ở những người tiếp cận phòng khám chỉ cung cấp PrEP là đặc biệt cao. Việc này có thể là do họ không cảm thấy thoải mái để trao đổi về PrEP và sức khỏe tình dục của bản thân tại các cơ sở chăm sóc sức khoẻ ban đầu, và thay vào đó là tìm kiếm PrEP tại một cơ sở khác. Những người mua bán dâm, người có ít nhất ba bạn tình, và người nghĩ rằng họ có nguy cơ cao nhiễm HIV thì thường đến các cơ sở chỉ cung cấp PrEP hơn. Những người tham gia nghiên cứu cho biết, rào cản lớn nhất trong việc sử dụng PrEP là các lo ngại về phản ứng phụ (22%) và các yếu tố “khác” như việc cung cấp hay chi phí của PrEP (27%).
Điều đáng chú ý là chỉ có 43% người tham gia nghiên cứu TRIUMPH hoàn thành toàn bộ nghiên cứu dài 12 tháng. Điều này có thể là do sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm tỷ lệ người có nơi ở không ổn định hay sử dụng chất kích thích cao, hoặc có thay đổi về nhu cầu sức khỏe tình dục. Nghiên cứu Stay chỉ có 64% người tham gia đã hoàn thành việc đến khám trong vòng sáu tháng. Các nhà nghiên cứu đã lấy đây là mốc cuối, do mất liên lạc với quá nhiều người. Việc này có thể là do các yếu tố trên cùng với ảnh hưởng của dịch COVID-19.
Nhóm nghiên cứu Stay đã kết luận rằng mô hình cơ sở chỉ cung cấp dịch vụ PrEP, hướng tới cộng đồng người chuyển giới, với thời gian hoạt động linh hoạt ngoài giờ hành chính đã giúp cải thiện việc tiếp cận PrEP, đặc biệt là với những người tham gia thuộc nhóm người chuyển giới có nguy cơ cao. Tóm lại, “Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy bằng chứng rằng việc sử dụng PrEP trong cộng đồng người chuyển giới có thể được tăng cường bằng cách cung cấp các dịch vụ chuyên PrEP bên ngoài các cơ sở chăm sóc sức khoẻ ban đầu”.
Nghiên cứu TRIUMPH cho thấy tỷ lệ sử dụng PrEP cao ở cả hai cơ sở điều trị, có thể là do có sự tham gia của cộng đồng và hoạt động giáo dục về PrEP cho cộng đồng người chuyển giới, bên cạnh việc cung cấp hormone và điều trị chuyển đổi giới tính. Các nhà nghiên cứu cũng đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết cho các dịch vụ chăm sóc sang chấn tập trung về phòng chống HIV và hỗ trợ người từng bị bạo lực. Họ cho rằng “Việc hỗ trợ bên ngoài các dịch vụ lâm sàng là rất quan trọng để cung cấp hiệu quả các dịch vụ phòng chống HIV cho cộng đồng người chuyển giới.”
Hà Trần lược dịch từ AIDSmap